Eddy Gruppen: Verkleinen afstand tussen praktijk en onderwijs is noodzakelijk

De mbo bouw- en infra-opleidingen staan middenin een enerverende omgeving. Aan de ene kant hebben ze te maken met veranderingen in de beroepspraktijk: bouwtechnieken veranderen en beroepen veranderen. Aan de andere kant vraagt het ministerie van Onderwijs de roc’s om innovaties door te voeren. Denk aan het invoeren van keuzedelen en driejarige vakopleidingen.

“De afgelopen jaren hebben we als bouwopleidingen ontzettend veel studenten verloren. Nu het volume weer aantrekt, zitten veel roc’s nog in de modus ‘ik ben blij dat ik leef’. De focus ligt nu nog niet op wat we over twee jaar nodig hebben. En dat is jammer. Er spelen allerlei nieuwe zaken en daar moeten we als roc’s mee aan de slag.”

Aan het woord is Eddy Gruppen. Drie jaar geleden maakte hij de overstap vanuit het bedrijfsleven naar de functie van directeur MBO College Bouw, Infra & Interieur bij ROC van Twente. “Ik vond dat het beroepsonderwijs te weinig inspeelde op innovaties die in het bedrijfsleven al plaatsvinden. Denk aan veranderingen in productieprocessen, het toepassen van nieuwe materialen en nieuwe technieken. In vond het wel een uitdaging om de relatie tussen het roc en het bedrijfsleven te verbeteren en daardoor de opleiding te actualiseren.”

Theorie in de praktijk toepassen

Voor de middenkaderopleidingen begint dat in Twente al echt vorm te krijgen. Zo hebben de infrastudenten geoefend met het toepassen van sensoren in de asfaltwegenbouw. “Dat keuzedeel hebben we samen met de Universiteit van Twente ontwikkeld. De studenten pasten het toe in de praktijk. Ze stonden om half 8 ’s ochtends bij het bedrijf op de stoep.”

Inhoud van de opleiding aanpassen op de beroepspraktijk

Het rechtstreekse contact met bedrijven is volgens Eddy onmisbaar voor de bouw- en infraopleidingen. “De basis van de opleiding ligt vast in het kwalificatiedossier. Voordat daar vernieuwingen in doorgevoerd zijn, ben je jaren verder. Daar kun je als roc niet op wachten.” Een voorbeeld daarvan is energiezuinig bouwen. “In het kwalificatiedossier timmeren staat daarover nog niets, terwijl het in de praktijk ontzettend actueel is.”
In de ogen van de Twentenaar hoeft het aanpassen van de lesstof niet te wachten op eventuele wijzigingen in het kwalificatiedossier. “Ik snap dat je niet alles tegelijkertijd kunt aanpakken, maar voor grote opleidingen, zoals timmeren, zou dat wel moeten. Je mag best iets meer doen dan sec het kwalificatiedossier uitvoeren.”

Keuzedeel opstap naar vernieuwing basislesstof

De verplichting om keuzedelen aan te bieden, ziet Eddy daarbij als een goed breekijzer. “Je kunt hierdoor één onderwerp isoleren en dus ontwikkelen. De volgende stap is om dat onderwerp in te passen in alle lesstof.”
Volgens de directeur is het daarbij van belang dat roc’s, opleidingsbedrijven en Concreet Onderwijsproducten daarin samen optrekken. Een goed voorbeeld daarvan is de ontwikkeling van het keuzedeel Specialist vakmanschap bij duurzaam bouwen. “Bouwmensen Amersfoort heeft hiertoe het initiatief genomen. Delen daaruit hebben we onze studenten een tijdje geleden al samen met de opleidingsbedrijven in Twente kunnen aanbieden als extra winterscholing. Via de webshop van Concreet komt het complete pakket, met lesstof en examens, binnenkort beschikbaar voor alle roc’s.”

Keuzedeel zorgt voor maatwerk

De crux is dat onderwijs en bedrijven samen de goede onderwerpen moeten selecteren voor de ontwikkeling van keuzedelen. “Je kunt niet alles gelijktijdig ontwikkelen en roc’s zullen er naar toe moeten groeien dat zij uiteindelijk onbeperkt keuzedelen aanbieden aan studenten. Over vijf jaar zal het fenomeen keuzedeel wel zo uitgekristalliseerd zijn, dat elke student – in samenspraak met de werkgever – individueel voor het keuzedeel kiest dat het beste voor hem is.”

Verbreden minstens zo belangrijk als verdiepen

Voor komend jaar schat Eddy in, is het al fijn als een deelnemer keuze heeft uit een vijftal keuzedelen. “En die keuzedelen hoeven niet altijd vernieuwend te zijn. Dat een timmerman zich kan verbreden met een stukje tegelzetten, of restauratiekennis kan opdoen, is ook belangrijk. Zeker voor studenten die werken bij kleine bedrijven is die verbreding erg belangrijk. Daarmee kun je inspelen op de behoefte aan breed opgeleide vakmensen.”

Beroepen bouw steeds diverser

Eddy ziet dat de verschillen tussen bedrijven steeds groter worden. Dat maakt de opdracht aan roc’s, om deelnemers voor een levenlang werken op te leiden, steeds complexer. “Iemand die tien jaar bij BAM Woningbouw heeft gewerkt, heeft echt andere vaardigheden opgedaan dan een timmerman bij een klein bedrijf. Overstappen van de ene omgeving naar de andere, zal daardoor best moeilijk zijn.”

Ondernemend gedrag noodzakelijk voor deelnemers

Bij ROC van Twente zijn ze daarom aan de slag gegaan met ondernemend gedrag. “Dat doen we samen met werkgevers. We bieden modules aan aan werknemers van bedrijven, zoals bijvoorbeeld een workshop lean. Tegelijkertijd houden we onze studenten voor dat een niveau 2-opleiding niet voldoende is om een leven lang te blijven werken. We streven er naar om zoveel mogelijk studenten te laten uitstromen op minimaal niveau 3. Maar ook daarna zullen ze zich moeten blijven ontwikkelen.”

Een levenlang leren wordt vanzelfsprekend

Eddy heeft goede hoop dat de deelnemers van nu zich later blijven bijscholen. Enerzijds door het te initiëren via de werkgevers, anderzijds door de cao-afspraken. “Werknemers sparen sinds een paar jaar een individueel scholingsbudget bij elkaar. Als je een jaar of tien hebt gewerkt, is het echt tijd om dat scholingsbudget aan te wenden. Ik schat daarom in dat de studenten van nu zich later wel blijven bijscholen.”

Trainingsaanbod met deugdelijk examen

Samen met de opleidingsbedrijven in de regio wil Eddy een trainingsaanbod beschikbaar stellen aan werknemers en werkgevers. “Als roc kunnen we dat zelf uitvoeren of specialisten hiervoor inhuren. Het meest belangrijke is dat er een deugdelijk examen aan vast hangt. Alleen als je landelijk de kwaliteit borgt, heeft een training een civiel effect. Daar ligt ook de belangrijkste meerwaarde van een landelijke ontwikkelaar, zoals Concreet Onderwijsproducten.”
Zonder twijfel stelt Eddy dat werknemers binnen een paar jaar allemaal zelf een portfolio gaan bijhouden. “Als dat is gebaseerd op onderdelen uit de kwalificatiestructuur, zorg er dan voor dat er een eenduidig bewijs is dat de werknemer dat voldoende heeft afgesloten. Elke training hoort een landelijk gevalideerd examen te hebben. Nu zijn er te veel trainingen die je afsluit met een nietszeggend certificaat.”

Landelijke ontwikkelaar onmisbaar voor borging kwaliteit

“Elk roc zou in elk geval voor de examinering het nut moeten inzien van een landelijke ontwikkelaar”, vindt de opleidingsmanager. “De korte periode die Concreet nu bestaat, heeft ze volgens mij laten zien dat zij die rol daadwerkelijk waard is. Er zit goede continuïteit in leermiddelen en ze geven goed advies aan roc’s.”

Roc zelf bijdrage leveren aan kwaliteit onderwijsproducten

Eddy heeft de indruk dat niet elk roc het belang daarvan inziet. “En dat ze zelf een bijdrage moeten leveren om dat in stand te houden. In de tijd van Fundeon kwamen leermiddelen redelijk automatisch tot stand. Dat kwam vooral doordat de bedrijfstak er ontzettend veel geld in stak. Dat is nu niet meer het geval. Het voordeel is dat Concreet Onderwijsproducten veel meer vraaggestuurd werkt. Concreet haalt elke keer de vraag op bij roc’s en zoekt met ons naar oplossingen en vraagt ons om mee te denken. Dat is echt een andere houding en insteek dan (als) vroeger.”

Dat betekent dat roc’s veel meer sturing kunnen geven op wat er wordt ontwikkeld. “Wij bepalen wat er wordt ontwikkeld. Maar alleen als we er met elkaar voor zorgen dat we de goede dingen ontwikkelen, kunnen we voldoende volume creëren om een landelijk ontwikkelbedrijf als Concreet in stand te houden.”

Eddy Gruppen is directeur van het MBO College Bouw, Infra & Interieur op het ROC van Twente.